زها حدید
زُها حَدید (Zaha Mohammad Hadid)، (زاده ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰-درگذشته ۳۱ مارس ۲۰۱۶)، معمار برجسته عراقی-بریتانیایی در سبک واسازی بود. اغلب آثار وی انعکاس آمیزه‌ای از ساختمان‌سازی، زمین‌شناسی و مناظر اطراف است. آثار و طراحی‌های وی با حرکت و جریان داشتن، ضمن پیروی از هندسه نااقلیدسی، نظم جدیدی را در فضا ایجاد می‌کنند. معماری زها حدید را می‌توان تلاش برای ایجاد پلی میان مدرنیسم متقدم و عصر دیجیتال دانست.
حدید در سال ۲۰۰۴ نخستین زنی بود که به دریافت جایزه معماری پریتزکِر نائل (Pritzker Architecture) آمد. او در طول دوران فعالیت حرفه‌ای خویش حدود ۹۵۰ پروژه را در ۴۴ کشور به اجرا درآورد که پروژه هتل فرشته پاسارگاد در تهران یکی از آثار اوست. مجله فوربز در سال ۲۰۰۸، او را به عنوان شصت و نهمین زن قدرتمند جهان لقب داد.
او توسط گاردین به عنوان “ملکه منحنی” توصیف شد، که “هندسه معماری را آزاد کرد و به آن یک هویت بیانی کاملاً جدید داد”.
زندگی‌نامه
زها محمد حدید در بغداد به دنیا آمد. پدرش محمد حدید از بنیانگذاران حزب دمکراتیک ترقی‌خواه عراق و در سالهای ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰ وزیر دارایی عراق بود و مادرش وجیهه الصابونجی متعلق به خانواده‌ای متمول از شهر موصل بود. زها دوران دبیرستان را در مدرسه‌ای که راهبه‌های کاتولیک فرانسوی در بغداد اداره می‌کردند، تحصیل کرد و پس از آن که مدت کوتاهی در سوئیس و انگلستان بود به خاورمیانه بازگشت و تحصیلات دانشگاهی خود را در بیروت پی گرفت.
زها مدرک ریاضیات خود را از دانشگاه آمریکایی بیروت اخذ کرد و سپس برای تحصیل در مدرسه معماری لندن (AA) راهی لندن شد. او بعد از فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه با استاد اسبق خویش رم کولهاس در دفتر معماری او. ام. ای به کار مشغول شد و در سال ۱۹۷۷ عضوی از آن شد. در سالهای نخست فعالیت حرفه‌ای طرح‌های حدید اگرچه جلب توجه می‌کردند، اما به دلیل این که غیرقابل ساخت تشخیص داده می‌شدند، به مرحله اجرا نمی‌رسید. در سال ۱۹۷۹ دفتر مستقل خود را در لندن ایجاد کرد و در همان سال‌ها در مدرسه معماری لندن (AA) به تدریس مشغول بود. زها حدید برنده مدال‌ها و جوایز متعددی شده بود، از جمله «مدال سلطنتی معماری» در بریتانیا. او همچنین جایزه بهترین طرح معماری سال ۲۰۱۴ را از سوی موزه طراحی برای طراحی مرکز فرهنگی حیدر علیف در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان دریافت کرد. طی ۱۶۷ سال، زها حدید نخستین زنی بود که مدال سلطنتی بریتانیا را دریافت کرد. او پیش‌تر در سال ۲۰۱۲ لقب تشریفاتی بانو (به انگلیسی: Dame) را از ملکه بریتانیا دریافت کرده بود.
زها حدید هیچ‌گاه ازدواج نکرد و بچه‌ای نداشت.
سبک
سبک معماری حدید به راحتی قابل طبقه بندی نیست و او خود را پیرو هیچ سبک یا مکتبی توصیف نکرده است. با این وجود، قبل از اینکه او یک ساختمان بزرگ بسازد، توسط موزه هنر متروپولیتن به عنوان شخصیت اصلی در ساختارشکنی معماری طبقه بندی شد. کار او همچنین به عنوان نمونه ای از نئو آینده گرایی و پارامتریسم (neo-futurism and parametricism) توصیف شد. مقاله‌ای که در مجله نیویورکر نمایانگر حدید بود، عنوان «انتزاع‌گرا» (The Abstractionist) داشت.
در زمانی که فناوری در طراحی ادغام می‌شد، زاها استفاده از فناوری را پذیرفت، اما همچنان به طراحی ساختمان‌های خود و ساخت مدل‌هایی از طرح‌ها ادامه داد. این به این دلیل بود که او نمی‌خواست خود و طرح‌هایش را به کارهایی که کامپیوتر می‌توانست انجام دهد محدود کند.
هنگامی که در سال 2004 جایزه پریتزکر به او اعطا شد، رئیس هیئت داوران، لرد روچیلد، اظهار داشت: “زاها حدید همزمان با کار نظری و آکادمیک، به عنوان یک معمار مجرب، در تعهد خود به مدرنیسم تزلزل ناپذیر بوده است. او همیشه مبتکر بوده؛ از گونه‌شناسی موجود و فناوری پیشرفته فاصله گرفته و هندسه ساختمان‌ها را تغییر داده است.»
موزه طراحی کار او را در سال 2016 توصیف کرد که دارای “اشکال سیال بسیار رسا و فراگیر از نقاط پرسپکتیو متعدد و هندسه تکه تکه شده است که هرج و مرج و جریان زندگی مدرن را تداعی می کند”.
حدید که اغلب از اصطلاحات متراکم معماری استفاده می‌کرد، می‌توانست جوهره سبک خود را خیلی ساده توصیف کند: “ایده این است که زوایای 90 درجه نداشته باشیم. در آغاز هم، مورب وجود داشت. مورب از ایده انفجاری که فضا را “دوباره” می سازد و این یک کشف مهم بود.”
برخی پروژه‌های معماری
مرکز فرهنگی حیدر علیف (۲۰۰۷–۲۰۱۲)، باکو، آذربایجان
مرکز ورزش‌های آبی لندن (۲۰۱۱)
مرکز مگی در بیمارستان ویکتوریا (۲۰۰۶)، کرکالدی، اسکاتلند
ایستگاه قطار سریع‌السیر ناپل (۲۰۰۶)، ناپل، ایتالیا
ساختمان مرکزی ب‌ام‌و (۲۰۰۵)، لایپزیگ، آلمان
ترن هوایی (۲۰۰۷) اینسبروک، اتریش
مرکز علمی فائنو (۲۰۰۵)، ولفسبورگ، آلمان
مرکز هنرهای معاصر سینسینتی (۲۰۰۳)، سینسینتی، اوهایو، آمریکا
سکوی پرش اسکی برگیزل (۲۰۰۲)، اینسبروک، اتریش
ایستگاه آتش‌نشانی ویترا (۱۹۹۴)، ویل ام راین، آلمان
هتل فرشته پاسارگاد(۲۰۱۱–۲۰۱۷)، تهران، ایران
ورزشگاه الوکره (۲۰۱۷)،الوکره، قطر
طراح منتخب برجهای فاز ۲ مجموعه برج میلاد تهران در مسابقه بین‌المللی معماری پروژه فاز ۲ میلاد
فاز دوم برج میلاد تهران
پیش‌تر اعلام شده بود که در مسابقه طراحی و معماری فاز دوم برج میلاد زها حدید مقام اول را کسب کرده و طراح منتخب این پروژه است. ولی پس از اعلام برنده، برخی ارتفاع هتل پیشنهاد شده در این طرح را بیش از حد بلند و باعث مخدوش شدن دید برج میلاد عنوان کردند. به همین دلیل اجرای این پروژه بر اساس طرح حدید با تأخیر روبرو شد و در فروردین ۱۳۹۵ و تنها چند روز پس از مرگ زها حدید، رئیس کمیته عمران شورای شهر عنوان کرد که طرح زها حدید کنار گذاشته شده‌است و در حال انتخاب طرح جدیدی هستند.
برخی از منتقدان سبک و شیوه آثار حدید را بیش از حد عجیب و غریب نامیده‌اند و معتقدند که حامیان مالی بعضی از پروژه‌های وی دولت‌های دیکتاتوری بوده‌اند. شون گریفیث، استاد معماری چنین می‌گوید که آثار زها حدید مانند یک ظرف خالی‌اند که به سادگی در خدمت هر ایدئولوژی و هر حکومتی قرار می‌گیرند.
همچنین طرح وی برای مرکز تجاری در پکن موسوم به کهکشان سوهو مورد انتقاد شدید فعالان میراث فرهنگی چین قرار گرفت. آنها معتقد بودند که این طرح خسارت‌ها و تخریب‌های زیادی در محله‌های تاریخی پکن به وجود آورده و طرح تاریخی این محلات را به کلی برهم زده‌است.
منتقدان هتل – آپارتمان پنج ستاره پاسارگاد فرشته در تهران با انتقاد به این پروژه می‌گویند که ۴۰ طبقه این عمارت اضافی است.
درگذشت
زها حدید، روز ۱۱ فروردین ۱۳۹۵ (۳۱ مارس ۲۰۱۶) در بیمارستانی در میامی آمریکا و در پی حمله قلبی درگذشت.
برخی از آثار او:
نویسنده
Mahtab Etemadi
شما میتوانید این مطلب و مطالب مشابه را در پیج اینستاگرام ما مشاهده کنید.
۰ دیدگاه